Op 14 februari 2019 werd per notariële akte bij Notaris Mickartz in Landgraaf de Stichting HEERLYCKheyt Schaesberg opgericht. Bij de naamgeving van de stichting hebben we ons laten inspireren door de eerste door ons georganiseerde activiteit op 23 juni: 400 jaar Heerlijkheid Schaesberg.

Voortraject:

Het initiatief tot het oprichten van de stichting werd genomen na een aantal verkennende gesprekken, die begonnen op maandag 2 juli 2018. Als vertegenwoordigers van de Ondernemersvereniging Schaesberg, het kerkbestuur van de samenwerkende parochies van Schaesberg / Nieuwenhagerheide / Nieuwenhagen en Omroep Landgraaf voelden wij de gezamenlijke behoefte tot wederzijdse versterking en het ondersteunen van elkaars belangen.

Van links naar rechts: Jack Lussenburg, Twan Brouns, Jan Regterschot, Ronald van den Eijnden

Doelstelling hierbij is: “Het stimuleren en vergroten van de gemeenschapszin en het historisch en cultureel besef van de inwoners van Schaesberg”.

Tijdens de daarop volgende bijeenkomsten zijn we op zoek gegaan naar thema’s die, met name vanuit cultuur historisch perspectief bindend, en mogelijk interessant zouden kunnen zijn om verder uit te werken. Hierbij staat voor ons centraal om de geïnteresseerde inwoners (en met name de jongeren) van Schaesberg kennis te laten maken met de (vaak nog onbekende) historie en cultuur van ‘ons dorp’.

Daadwerkelijke start / vervolg / partners:

Er waren, gelet op de geschiedenis van Schaesberg, voldoende thema’s voorhanden om eerste activiteiten te ontwikkelen. Hiertoe vonden wij het wel verstandig om als Stichting verder te gaan. Zoals eerder aangehaald werd deze op 14 februari 2019 opgericht.

Wij verdeelden als initiatiefnemers de rollen binnen het bestuur als volgt:

Twan Brouns, lid kerkbestuur; voorzitter

Jack Lussenburg, Omroep Landgraaf; secretaris

Ronald van den Eijnden, lid Ondernemersvereniging Schaesberg; penningmeester

Sinds kort is het bestuur versterkt met Marlies Dreissen (als adviserend lid) en Jan Regterschot (bestuurslid).

Daarnaast hebben de navolgende partners en personen de stichting daadkrachtig inhoudelijk en/of financieel bijgestaan: John Frischen, Jo en Helga Kobben, en Theo van de Wetering (allen vanuit de Burgerinitiatiefgroep Bijzondere gebouwen en plekjes in Landgraaf).

Van de kant van de gemeente hebben Jo Nievelstein en Tim Vaessen de nodige ambtelijke ondersteuning gegeven die heel welkom was.

Voorts heeft Omroep Landgraaf de nodige werkzaamheden verricht om de activiteiten te promoten, goed in beeld te brengen en uit te zenden.

Extra aandacht verdienen de instanties die een financiële bijdrage (veelal in de vorm van subsidie) verleend hebben om dat activiteiten überhaupt te kunnen organiseren: Burgerinitiatievenfonds Landgraaf, Stichting Abel, Stichting Raiffeisen, IBA.

Verder is er een mooie samenwerking ontstaan met enkele in de activiteiten anticiperende partners/verenigingen: Relim Metaal, Heemkunde Landgraaf, Toneelvereniging Ambras, Welsun, Stichting Landgoed Slot Schaesberg.

Activiteiten

In het verslagjaar 2019 zijn de volgende activiteiten gerealiseerd:

1. in juni werd het 400 jarig bestaan van (de Heerlijkheid) Schaesberg luister bijgezet middels een historische wandeling van de Petrus en Pauluskerk naar Slot Schaesberg, en de onthulling van een nieuw wegkruis nabij Slot Schaesberg
2. in oktober de herdenking van het oorlogsdrama (bombardement) van Leenhof in 1944 in het kader van 75 jaar bevrijding van Limburg
3. in oktober het onthullen van het monument (leestafel) ter ere van de Schaesbergse literator Frans Erens
4. in december de eerste Sjeeter kerststallen- en sterrentocht

Ad 1. Na een verkenning en verdere uitwerking van onze ideeën, samen met de Heemkunde Vereniging Landgraaf en de “Burgerinitiatiefgroep Bijzondere gebouwen en plekjes in Landgraaf”, werd wat betreft ‘400 jaar Heerlijkheid Schaesberg’ de samenwerking gezocht met de Stichting Landgoed Slot Schaesberg. Een en ander heeft er toe geleid dat we samen met voornoemde partners op zondag 23 juni een activiteit hebben georganiseerd  voor de inwoners van Schaesberg en overige geïnteresseerden. Middels een historische wandeling werden het 400 jarig jubileum van de naam “Schaesberg” voor de Heerlijkheid voor de latere (deel)gemeente en de band tussen Schaesberg en Slot Schaesberg op een beeldende wijze geïllustreerd. Als blijvende herinnering aan de feestelijkheden werd een nieuw wegkruis onthuld nabij Slot Schaesberg. Dit om het exact 100 jaar geleden verdwenen wegkruis weer opnieuw in de buurt van Slot Schaesberg te positioneren. Voormalig bisschop Frans Wiertz, die lange tijd pastoor van Schaesberg is geweest, heeft het wegkruis ingezegend. Voor deze historische wandeling is in een oplage van 500 stuks een boekje gemaakt en uitgereikt aan de wandelaars. Het boekje bevat een uitvoerige routebeschrijving en informatieve teksten en foto’s van een 13tal historische plekjes langs de route. Vanwege het feit dat dit boekje een stukje lokale geschiedenis bevat en promotie van de historische wandeling is, hebben we het ook gebruikt bij de ontwikkeling van een les en een lesbrief voor de 3 Schaesbergse basisscholen. Les en lesbrief zijn daarna daadwerkelijk ingezet in een lesuur in alle groepen 7 van bs Schatgraver, obs Wereldwijs en obs Harlekijn. Deze lessen zijn gegeven door de voorzitter van de Stichting. De mannen van Sociale Leerwerkplaats Relim Metaal hebben onder leiding van hun voorman Stefan Takkenberg ontwerp, uitvoering en plaatsing van het wegkruis voor hun rekening genomen.

Ad 2. Op zondag 13 oktober 1944 vond er een oorlogsdrama plaats in de wijk Leenhof. Drie weken na de bevrijding van 18 september 1944 vond door een Duitse Messerschmidt piloot  een totaal onverwacht splinterbom-bombardement plaats bij de kerk van Leenhof. Hierbij verloren 9 volwassenen, waaronder 6 Amerikaanse soldaten en 13 kinderen het leven. Zesendertig mensen raakten gewond, waarvan enkelen zeer ernstig. Dit feit werd op zondag 13 oktober 2019 door de stichting herdacht bij de kapel van Leenhof in het bijzijn van rondom 100 belangstellenden. Voorzitter Twan Brouns heette de aanwezigen welkom waarna burgemeester Vlecken het drama dat zich dus exact 75 jaar geleden voordeed beschreef.

Mw Els Schrijvers-Hacking, een familielid van de zwaar getroffen bakkersfamilie Prieckaerts (4 overleden zoontjes), las voor uit het dagboek dat de familie in de bevrijdingstijd aangelegd had. Na het bidden van enkele gebeden onder leiding van pastoor Jongen werden bloemstukken gelegd bij het oorlogsmonument, door onder andere Albert Arends en zijn echtgenote Bertie. Beiden waren de initiatiefnemers van het monument dat schuin tegenover de voormalige kerk van Leenhof geplaatst is. In de zaal van de Oefenbunker werd met koffie en Amerikaanse lekkernijen de herdenking op een passende wijze afgesloten. Door een  re-enactmentgroep met erewacht, onder leiding van Peter Pauwels werd de viering omlijst met ‘Amerikaanse’ soldaten en voertuigen uit de 2^e wereldoorlog en een nagespeelde Medic-post.

De uitzending op lokale TV door Omroep Landgraaf heeft veel positieve reacties opgeroepen. Met name ook uit de Leenhofse gemeenschap die we middels een informatieve flyer direct uitgenodigd hadden voorde herdenking. Ook zijn nu enkele mensen bezig om de namen van de overleden Amerikaanse soldaten proberen te achterhalen en het exacte dodental van de overleden kinderen. Hier komen we absoluut nog op terug.

Tenslotte zijn er voornemens om de plek van het oorlogsmonument te verplaatsen naar een ruimer en veiliger plek. Uiteraard in overleg met betrokken partijen.  

Ad 3. Zondag 20 oktober stond in het teken van Frans Erens. Het was in 1919 precies 100 jaar geleden dat Frans Erens het verhaal over “de boom” van Slot Schaesberg schreef. Hij was namelijk zelf getuige van het feit dat een rondom 350 jaar oude eikenboom die de toegang naar het Slot markeerde om werd gehakt. Ter gelegenheid van de herdenking van dat moment werd nabij Slot Schaesberg onder een nu bestaande eik (waar ook het nieuwe wegkruis een plaats gevonden heeft) door ons een lezenaar geplaatst als herinnering aan Erens (die leefde van 1857-1935). Acteur Ben Bringmann (Ambras) speelde vol verve zijn rol als Frans Erens tijdens de onthulling van het monument. De mannen van Relim Metaal (o.l.v Stefan Takkenberg) tekenden voor ontwerp, realisatie en plaatsing van het monument. Erens-deskundige dr. Lou Spronck uit Maastricht verzorgde een lezing over Frans Erens voor 70 geïnteresseerde luisteraars in het Bezoekerscentrum van Slot Schaesberg. De mooie locatie met eikenboom, wegkruis en monument aan een kruispunt van wandel- en fietsroutes vormt nu een markante en historisch interessante plek voor het Slot en een herinnering aan het zo mooi door Erens geschreven verhaal over die bijzondere gebeurtenis in 1919. Het ontwerp voor de locatie werd recentelijk compleet gemaakt door de aanleg van een verhard toegangspad naar de lezenaar en een zitbank voor fietsers / wandelaars.

Ad 4. Op zondag 15 december werd de allereerste Sjeeter Kerststallen- en Sterrentocht gehouden. Ongeveer 75 personen, waaronder vele ouders en kinderen, liepen deze tocht vanaf de dr. Calshof via de Petrus en Pauluskerk en de Leenderkapel naar Slot Schaesberg. Acteur Ben Bringmann bracht bij Slot Schaesberg de bezoekers, groot en klein, 40 minuten lang in vervoering met zijn vertolking van Scrooge uit de bekende Christmas Carol.

In deze winterwandeling stonden kerststallen en de door bewoners van de dr. Calshof gemaakte kerststerren centraal. De kinderen namen de kerststerren tijdens de tocht mee naar slot Schaesberg.

In het Parochiehuis nabij de P&P kerk was een grote mini-kerststallen-expositie uitgestald in een aantal vitrinekasten (samengesteld uit de prachtige verzameling kerstallen van dhr. Joep Jung). Tevens was er nog een keer de fototentoonstelling te zien van het maken, plaatsen en onthullen van wegkruis en leestafel ter ere van Frans Erens.

Evaluatie leerde dat de deelnemers de kerststallen en sterrentocht zeer waardeerden. Een activiteit die in 2020 zeker herhaald zal worden. Ook de staf en vrijwilligers van dr. Calshof, Parochiehuis, Leenderkapel en Slot Schaesberg konden de activiteit zeer wel waarderen en juichen een vervolg toe.

Voorzichtige planning voor 2020

Om al een blik vooruit te werpen onderstaand enkele voornemens voor activiteiten in 2020

1. Versterking draagkracht stichting. Nu er een aantal succesvolle activiteiten  zijn verricht verwachten de inwoners mogelijk ook in 2020 een aantal leuke cultuur-historische activiteiten. Begin 2020 zal het aantal mensen dat de schouders onder de stichting zet dan ook vergroot dienen te worden, onder andere door versterking van het bestuur.

• Moelebenksjke-project. Het Moelebenksjke kan in Landgraaf een podium worden voor taalactiviteiten voor jong en oud. Schoolkinderen en leerlingen uit het VO zouden gedichten en verhalen kunnen schrijven of voorlezen of op een andere manier het Moelebenksjke als podium kunnen gebruiken. Dit geldt ook voor de volwassenen en senioren. Senioren in de verzorgingshuizen kunnen het Moelebenksjke bijvoorbeeld gebruiken voor ontmoeting en het vertellen van verhalen uit het verleden. Hierbij kan omroep Landgraaf op radio en video gebied een partner zijn evenals de digitale vormen als youtube en podcast.

• Frans Erensprijzen. Om deelname aan het Moelebenksjke-project te stimuleren kan er voor elke categorie deelnemers een geldprijs beschikbaar worden gesteld voor taalkundig originele bijdragen. Hierbij is het wel van belang om subsidiebronnen aan te boren.

• Realiseren van een Levensboom bij Zorgcentrum dr. Calshof. Bij Zorgcentrum Calshof is een plan om een klein parkje aan te leggen. Wij streven er naar om daar een hoge levensboom te plaatsen die op elk gewenst moment aangepast kan worden aan de “agenda” (tijd) van het jaar. Denk aan Sint, Kerst, Carnaval, Pasen, Pinksteren, Zomer, etc). Het kan een “landmark” worden in de nog aan te leggen tuin naast de Calshof (richting Centrum Schaesberg / Landgraaf). Hiertoe gaan we medio januari 2020 deelnemen aan een ING geldprijs waarvoor we voldoende stemmen moeten verzamelen om mee te mogen dingen.

• Sjeeter stallen- en sterrentocht. Na de geslaagde kerstwandeling met het thema kerststallen dient deze zeer zeker een vervolg te krijgen.

• Oorlogsmonument. Na de 75 jarige herdenking van het oorlogsdrama in Leenhof, kwamen na de TV uitzending een aantal reacties en aanvullende informatie binnen over het aantal slachtoffers. Dit gaan we nader onderzoeken. Er zal ook nog nagedacht worden over een beter bereikbare locatie van het oorlogsmonument waarbij de publieke toegankelijkheid vergroot wordt

• Historische wandeling. Tenslotte zijn er plannen voor een blijvende en door toekomstige wandelaars te gebruiken versie van de historische wandeling van de kerk naar het kasteel.  Hierbij is het plan om ook met QR-codes te gaan werken en e.e.a. in samenwerking met de VVV uiteindelijk te realiseren.